Анатоль Усенка : “Гадоў праз 100 у нас усё будзе нармальна”

Анатоль Іванавіч Усенка - глыба мазырскага футбола. Трэнер «Палесся», пры якім будаваўся стадыён “Юнацтва” і развівалася прафесійная палеская каманда, у першай частцы вялікага інтэрв’ю прэс-службе “Славіі” распавядае пра пачатак трэнерскай кар’еры, сяброўства з ЭВМ, жыццё ў дзіцячым доме і шапкі з трусоў у Афрыцы.

Аб светапоглядзе

Кожны чалавек выбірае свой ​​шлях. І шляхі ва ўсіх розныя. Нармальны чалавек, калі хоча чагосьці ў жыцці дамагчыся, шукае спосабы дасягнення сваіх мэтаў. Але, галоўнае, каб у яго ляжала душа да той справы, якой ён займаецца. Часта ў нас, ды гэта было і яшчэ пры камуністычнай партыі, людзі браліся за адну справу, потым за іншую, не давёўшы ні адной да канца, кідаючыся з адной сферы ў іншую. А чалавек павінен сябе знайсці. Хтосьці стане будаўніком, хтосьці лекарам, хтосьці спартоўцам. Але сваю справу заўсёды трэба рабіць з душой.

Пра бацькоў

Я пачаў трэніравацца ў 10 гадоў у Леаніда Міхалавіча Корзуна. Для таго, каб займацца ў ДЮСШ, неабходна было вельмі добра вучыцца (кожны дзень правяралі дзённік), а таксама выконваць усе абавязкі па працы і ўборцы тэрыторыі. Якой тэрыторыі? З сямі гадоў я выхоўваўся ў дзіцячым доме. Пры жывых бацьках, якіх я, не гледзячы ні на што, вельмі любіў і паважаў. Проста атрымалася так, што майго бацьку на вайне кантузіла, і ён страціў дзеяздольнасць. А ў сям’і чацвёра дзяцей, і ўсе засталіся на маці. У нас не было сродкаў, каб папросту ўсіх нармальна накарміць і апрануць для школы. У верасні і кастрычніку яшчэ, бывала, хадзілі басанож.

Таму па рашэнні Пухавіцкага райвыканкама мяне адправілі ў Чэрвеньскі дзіцячы дом. Думаю, што калі на свеце ёсць нейкі Божы закон, то мае мама і тата будуць мне ўдзячныя за тое, што я зрабіў для іх. Я ўсім паставіў помнікі, могілкі ў іх заўсёды прыбраныя. Але бацькі мяне толкам-та і не выхоўвалі. Хаця вось гэтае выхоўвалі - не выхоўвалі... Гэта мае мама і тата, яны мне далі жыццё, і я не ў праве, як многія, іх асуджаць. Гэта не мая філасофія. Я любіў сваіх бацькоў і працягваю любіць, хоць іх ужо няма ў жывых.

Аб дзяцінстве

Тады ў нас было зусім іншае дзяцінства. Мы не ведалі, што такое падарункі на Новы год, добрае мяса, каўбаса і г.д. Цяпер нашы дзеткі жывуць у іншым свеце. А ў нас не было нават нармальных мячоў - бывала, самі шылі. Поле таксама самі рабілі - выраўноўвалі, пазначалі мелам, пясочкам або апілкамі. Мы не глядзелі, калі і з кім гуляць: дзіцячы дом супраць вуліцы, супраць нейкага дома. Вядома, што кожны раз хтосьці камусьці даваў па карку: бо пастаянна ўзнікалі спрэчкі сярод хлапчукоў у розных ігравых момантах. Як там зразумееш, ці быў гол, калі вароты - гэта дзве шапкі? :) Але я лічу, што ўсё роўна ў нас было цудоўнае дзяцінства. Мы не былі разбэшчаныя, у нас не было ніякіх празмернасцяў.

Вось як мы святкавалі дні нараджэння? Збіралі ўсіх, хто нарадзіўся ў пэўны квартал, і давалі лішнюю шклянку гарбаты і булачку. Вось так і адзначалі. Ніякіх падарункаў. Пры гэтым мы раслі моцнымі. Кожную раніцу нас выхавальнікі будзілі на зарадку. Ды і займаліся мы на вуліцы заўсёды па пояс голымі, нават у самы люты мароз. І ніякай гарачай вады ў нас не было. Узімку самі насілі ваду для ўсіх гаспадарчых патрэб. Так што ўсе водныя працэдуры толькі пад халоднай вадой.

А ўлетку мы ўвесь час жылі ў лесе, дзе ў нас быў свайго роду лагер. Вось так выязджалі усім дзіцячым домам у лес: ставілі вялікія ваенныя палаткі ля рэчкі, дзе і размяшчаліся. З намі выязджалі ўсе выхавальнікі, кухары: было вельмі весела. Кожны дзень пад гукі горна шыхтаванне, на якім абвяшчаюць заняткі на дзень для кожнага са сфармаваных там жа атрадаў. Нарыхтоўка дроў, грыбоў, ягад, а таксама дапамогу бліжэйшаму калгасу. Калі мы добра дапамагалі калгаснікам, то для нас, бывала, забівалі парася: гэта было сапраўднае свята, мы маглі добра паесці мяса, паласавацца. Бо ў звычайны час ты добра не паясі - ніхто дадатковай порцыі не даваў, хоць і хацелася. А вось ужо ў лесе можна было разысціся: кампоту - колькі хочаш, грыбоў - заўсёды ўдосталь, самі ж усё збіралі.

Аб першым знаёмстве з Мазыром

Калі я скончыў 8 класаў, па волі лёсу трапіў у Мазыр. Проста трэба было дзесьці праходзіць далейшае навучанне, і мяне адправілі ў тамтэйшую ПТВ. Там я і прыйшоў да трэнера Барыса Мацвеевіча Галяка. А на наступны год нават сам правёў першынство вучэльні па футболе. Затым мы з камандай хлапчукоў 47 года нараджэння выйгралі чэмпіянат вобласці - гэта быў вялікі поспех для мазырскай ДЮСШ. Мне тады Барыс Мацвеевіч нават буцы скураныя падараваў.

Потым мяне пачалі прыцягваць да гульні за мазырскі “Аўтамабіліст”. Мяне, дарэчы, Барыс Мацвеевіч Галяк яшчэ падчас майго першага мазырскага перыяду агітаваў паступаць у ваенную вучэльню, аднак я адмовіўся. Ну а чаго ісці туды, куды не хочаш? Хаця многія казалі, што трэба рабіць кар’еру, ды і ў арміі атрымлівалі вялікія грошы. А я ўсё хацеў быць трэнерам. Увогуле, па заканчэнні вучэльні я быў ​​адпраўлены працаваць настаўнікам фізкультуры ў Прудкоўскую сярэднюю школу, а праз некаторы час нават быў прызначаны класным кіраўніком.

Але доўга не прапрацаваў - праз год запрасілі ў менскі “Камвольшчык”. Там ужо пачалося зусім іншае жыццё. Спачатку некаторы час гуляў за “Камвольшчык”, а потым апынуўся ў “Маторы”. У той жа час скончыў интстытут фізкультуры.

Аб сямейным жыцці

Ажаніўся я ў 25 гадоў, ужо ў Менску. Прытым вяселле было ў дзень фізкультурніка. І гульня ў мяне была ў гэты ж дзень. Так што я спачатку адгуляў, а потым ужо пайшоў да сябе на вяселле. Шчыра кажучы, за ўвесь час жонка пяць разоў хацела са мной развесціся. Прафесія футбаліста, а потым трэнера ў тыя часы не давала асаблівых грашовых дывідэндаў. Тады ж прафесійных каманд было ўсяго нічога: “Дынама” Менск, ды некалькі прадстаўнікоў другой лігі. А астатнія ўсе лічыліся слесарамі, сталярамі і гулялі ў футбол. І гэта не прыносіла вялікага даходу. Трэба было разумець, на якім узроўні ты можаш гуляць. Я быў гульцом сярэдняга ўзроўню, нічога выбітнога.

Аб менскім «Дынама»

Мне пашанцавала папрацаваць у складзе таго легендарнага менскага “Дынама”. Мяне туды запрасіў сам Эдуард Малафееў, якога я ведаў яшчэ па інстытуце. Памятаю, перад запрашэннем у “Дынама”, ён неяк прыйшоў да мяне ў госці. А жыў я тады на праспекце Пушкіна, у падвальным памяшканні аднаго з дамоў. У нас у сям’і як раз толькі дачка нарадзілася. І вось Эдуард Васільевіч паглядзеў на ўсё гэта і сказаў: “Не, так трэнер жыць не павінен”. І ён запрасіў мяне ў “Дынама” ў медыцынскі штаб каманды. Я займаўся аднаўленнем гульцоў. Таксама правёў некалькі гульняў за дубль “Дынама” - калі хто-небудзь з футбалістаў атрымліваў траўму, то Малафееў мог паставіць мяне ў склад. Аднак гэта былі нячастыя выпадкі. Эдуарду Васільевічу я ўдзячны за ўсё, што ён для мяне зрабіў. Мы нават часам жартуем, што ён мой старэйшы брат. Па яго ж радзе я ў 1985 годзе паступіў у вышэйшую школу трэнераў у Маскве, якую ён скончыў раней.

На самой справе, у “Дынама” таго часу быў цудоўны калектыў. І гэта тычыцца не толькі гульцаў. Наогул увесь персанал клуба быў выдатны. Толькі пра іх ніхто не кажа, але на самой справе ўсё былі адной камандай: і гульцы, і трэнеры, і лекары, і кіроўцы, і ўсе астатнія. Бо на поле відаць толькі гульню футбалістаў, але за ёй стаіць яшчэ вельмі шмат працы.

Аб турнэ па ЗША

У 1982 годзе сталі чэмпіёнамі, на наступны год ўзялі “бронзу”. У гэтым жа годзе ездзілі ў вялікі трохтыднёвы тур па ЗША. За тры дні да канца турнэ гулялі супраць зборнай ЗША ў Сэнт - Луісе. І вось у дзень гульні падыходзяць да мяне Пудышаў ў Мельнікавым і паведамляюць аб наяўнасці побач з нашым гатэлем невялікай крамкі, дзе быў рускамоўны прадавец, можна было нармальна атаварыцца. А грошай нам з сабой далі існы мізэр - нічога асабліва не купіш, таму ўсе везлі з сабой розныя “гасцінцы” з Радзімы. Захапіў я з сабой бутэльку гарэлкі і пару сувеніраў, і мы пайшлі. Прыходзім у краму, а там прадавец кітаец, калісьці рускую вучыў. Ён выдае нам кожнаму па сумцы, складае туды джынсы, кашулі, яшчэ нейкую вопратку. І тут раптам мы чуем рэзкі гук сірэны. Пудышаў з Мельнікавым рэзка кідаюць сумкі і наўцёкі з гэтай крамы. Думалі, што гэта правакацыя, бо нам сказалі на рускай ні з кім не размаўляць, у блізкі кантакт з мясцовымі не ўступаць. Карацей, яны ўцяклі, а я застаўся. Сірэна наблізілася і панеслася потым далей - апынулася, што гэта проста паліцэйская машына міма ехала. У мяне аж ад сэрца адлягло.

Аб Гане і развіцці

Вось яшчэ гісторыя была, калі мы зімой паляцелі ў Гану. Ляцелі каля 20 гадзін. Прыляцелі, спякота стаіць страшэнная - там жа самы разгар лета, а мы ў дублёнках і пыжыкавых шапках з самалёта вылазім. У нас быў такі гульца - украінец Коля Паўлаў, дык яму нехта сказаў, што ў Гану трэба шапкі з трусоў везці - яны там, маўляў, вельмі патрэбныя. Вось ён і ўзяў іх пяць штук. Па выніку ён потым мяне прасіў дапамагчы яму гэтыя шапкі прадаць. Ну куды гэтыя шапкі ў Гане? Карацей, здолелі прадаць гэтыя шапкі нейкім турыстам, якія жылі з намі ў адным гатэлі.

Там жа ў Гане мы сустракаліся з мясцовым міністрам спорту, які нас асабіста прымаў і распавядаў аб развіцці спорту ў сваёй краіне. Дык вось, ужо тады ён заяўляў, што футбол у Гане атрымае вельмі імклівае развіццё, паколькі ў іх вельмі фізічна моцныя і вынослівыя гульцы. І паглядзі, колькі цяпер ганскіх футбалістаў па ўсім свеце, як гуляе зборная гэтай краіны. Нажаль, мы пакуль не можам так развівацца. Але, думаю, усё будзе добра. Гадоў так праз 100 будзе ў нас усё нармальна. Я гэта кажу не проста так. Проста я шмат аналізую ў апошні час. Калі людзі шмат кажуць і мала робяць, то нічога не атрымліваецца. А трэба шмат рабіць, а гаварыць паменш. Неабходна ведаць, чаго ты ў жыцці хочаш, і імкнуцца да гэтага.